گزنه، معرفی خواص فوق العاده و اثبات شده این گیاه دارویی

شاید تا حالا شده که به بیرون شهر رفته باشید و دستتان به یک گیاه برخورد کرده و احساس سوزش و درد بکنید؟ احتمالا با گیاه دارویی گزنه برخورد کرده اید…

شاید در برخورد اول از این گیاه بدتان بیاید اما باید بدانید خواص گزنه بسیار زیاد است و برای بهبود شرایط مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. شاید محبوب ترین بخش گزنه برگ های آن باشد که برای ایجاد یک دمنوش مناسب برای انواع آلرژی از آن بخش ها استفاده می شود. همچنین ثابت شده است مزایای زیادی برای پوست، استخوان و مجاری ادراری دارد. در ادامه به بررسی کامل گیاه دارویی گزنه و خواص آن می پردازیم.

گیاه گزنه چیست؟

گیاه گزنه یا urtica dioica، یک گیاه چند ساله است که برای سال های متمادی در یونان باستان برای مصارف پزشکی مورد استفاده قرار گرفته است. امروزه می توان گیاه گزنه را در سراسر جهان پیدا کرد اما ریشه های آن بیشتر در مناطق سردسیر اروپا و آسیا یافت می شود. این گیاه معمولا بین 60 تا 120 سانتی متر ارتفاع پیدا می کند و شکوفه های آن حدفاصل تیر ماه تا مهر ماه رشد می نماید. بهتر است در خاک های غنی از نیتروژن رشد کند. این گیاه دارای برگ های قلبی شکل و گل های زرد یا صورتی می باشد.

در حالی که وقتی سطح پوست بدن ما با کرک های گیاهی واقع در برگ ها و ساقه گیاه گزنه تماس حاصل پیدا کند دچار واکنش خفیفی می شود، وقتی این گیاه دارویی پردازش شده و به عنوان یک داروی گیاهی مصرف شود می تواند مزایای مختلفی برای سلامتی ما به همراه داشته باشد.

بیشتر محصولات ساخته شده از ساقه و برگ های گزنه می باشد هر چند که ریشه این گیاه نیز دارای خواص دارویی می باشد. این گیاه دارای خواص ضد التهابی است که می تواند بر بخش های مختلف بدن ما تاثیر مثبتی داشته باشد. قسمت های بیرون از خاک گزنه برای درمان آلرژی و مشکلات تنفسی بسیار راهگشا می باشد. ریشه ها نیز برای بهبود اختلالات ادراری و پروستات بزرگ مفید می باشد.

حتما بخوانید: مجموعه مقالات در مورد خواص زردچوبه

علت سوزش پوست هنگام تماس با گیاه گزنه چیست؟

گزنه حاوی تعدادی مواد شیمیایی از قبیل سروتونین، هیستامین و استیل کولین می باشد که بعضی از این مواد می تواند رنج آور باشند. این مواد شیمیایی که موجب تحریک پوست می شوند در کرک های گیاهی سطح گزنه موجود هستند. وقتی پوست با این کرک های تماس پیدا می کند همانند یک سوزن کوچک عمل کرده و این مواد را به سطح پوست منتقل می کند و موجب خارش، قرمزی، تورم و بی حسی می شود.

5 خاصیت مهم گیاه دارویی گزنه:

هر چند که گزنه به خاطر دردناک بودنش مشهور شده است اما برای درمان بسیاری از بیماری ها از آن استفاده می شود. مطالعات متعدد نشان داده است این گیاه دارای خواص آنتی اکسیدانی، ضد میکروبی و ضد زخم بوده و توانایی کاهش درد و به نوعی مسکن بودن را دارا می باشد.

به گفته مرکز پزشکی دانشگاه مریلند از این گیاه در طول تاریخ برای درمان درد عضلات و مفاصل، اگزما، آرتروز، نقرس و کم خونی استفاده شده است. امروزه نیز برای درمان مشکلات ادراری، آلرژی و درد مفاصل استفاده می شود. در ادامه به 5 بیماری که توسط گیاه گزنه می تواند درمان شود اشاره خواهیم کرد.

• تومور خوش خیم پروستات (BPH) و مشکلات ادراری

علائم BPH ناشی از بزرگ شدن غده پروستات و فشار آوردن بر مجاری ادراری نمایان می شود. بیماران مبتلا به BPH دارای مشکلاتی از قبیل افزایش میل به ادرار، تخلیه ناقص مثانه، ادرارهای دردناک، چکیدن قطرات بول پس از ادرار کردن و کاهش جریان ادرار هستند. مطالعات در موش صحرایی نشان داد استفاده از گزنه در درمان این بیماری همانند فیناستراید که دارویی برای درمان BPH می باشد، موثر است.

پزشکان هنوز به طور کامل مطلع نشده اند که گیاه گزنه چگونه علائم این بیماری را کاهش می دهد، اما مطالعات بالینی زیادی نشان می دهد که گیاه گزنه حاوی مواد شیمیایی است که بر هورمون های ایجاد کننده BPH تاثیر می گذارد. همچنین مطالعات نشان داده است عصاره ریشه گیاه گزنه در آهسته کردن یا متوقف کردن رشد سلول های سرطانی پروستات موثر است. این گیاه دارویی معمولا همراه با گیاه نخل اره ای یا سایر گیاهان دارویی استفاده می شود.

• استئوآرتریت و درد مفاصل

افراد مبتلا به آرتروز اغلب دارای دردهای مفصلی در ناحیه دست، زانو، کمر و ستون فقرات هستند. اکثر افراد برای کاهش التهابات از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) استفاده می کنند که می تواند عوارض جانبی زیادی را به همراه داشته باشد. اما گزنه باعث می شود تا مردم در کنار این داروها از این گیاه نیز استفاده کرد و مصرف آن داروهای شیمیایی را کمتر کنند و این می تواند یک جفت ایده ال برای کاهش التهابات من جمله التهابات آرتروزی باشد.

مطالعات همچنین نشان می دهد استفاده از برگ گزنه به صورت موضعی در محل درد، باعث کاهش درد مفصل ها و درمان آرتروز می شود. در صورتی که به صورت خوراکی مصرف شود می تواند اثرات تسکین دهنده داشته باشد. در مطالعه دیگری که در مجله روماتولوژی منتشر شده است، از اثرات ضد التهابی گزنه در برابر سایر بیماری های خود ایمنی من جمله آرتروز روماتوئید پرده برداشته است.

حتما بخوانید: مجموعه مقالات در مورد خواص فلفل سیاه

• تب یونجه یا حساسیت های فصلی

تولید هیستامین در بدن منجر به ایجاد عوارض جانبی ناشی از آلرژی می شود. آلرژی باعث به وجود آمدن علائم ناراحت کننده ای من جمله عطسه، خارش، آبریزش و … می شود.

خصوصیات ضد التهابی گزنه بر تعدادی از گیرنده های کلیدی و آنزیم هایی که منجر به ایجاد واکنش های آلرژیک می شود، تاثیر گذار بوده و از ابتلا به علائم تب یونجه یا حساسیت جلوگیری به عمل می آورد.

• خونریزی

محصولاتی که حاوی گزنه بودند، نشان داد هنگامی که از این محصولات بر روی پوست استفاده شود می تواند خونریزی ناشی از زخم را کاهش دهد. این محصول که Ankaferd نامیده می شود ترکیبی از آلپینا، شیرین بیان، آب انگور، آویشن و گزنه بود. همچنین شواهد نشان می دهد گیاه گزنه در کاهش خونریزی پس از عمل جراحی دندان موثر است.

• اگزما

اگزما یک بیماری پوستی خشک و خارش دار می باشد که برای مدت طولانی می تواند افراد را دچار رنج نماید. همانطور که مطالعات دانشگاه پزشکی پنسیلوانیا نشان داد، خواص آنتی هیستامینی و ضد التهابی گزنه می تواند یک درمان طبیعی برای بیماری اگزما باشد. افراد مبتلا به این بیماری می تواند از گیاه گزنه به صورت خوراکی و همچنین به صورت موضعی برای کاهش علائم آن مثل خارش و قرمزی پوست استفاده نمایند.

علاوه بر 5 بیماری بالا، گیاه گزنه می تواند بر مسائل بهداشتی دیگری نیز تاثیرگذار باشد منتهی در این زمینه ها نیاز به تحقیقات بیشتری می باشد.

• ارتقاء شیردهی
• رشد مو را بهبود می بخشد
• تنظیم قند خون در بیماران مبتلا به دیابت
• کاهش خونریزی لثه
• درمان اختلالات کلیه ها و دستگاه ادراری
• جلوگیری یا درمان اسهال
• بهبود فرآیند قاعدگی
• تسکین آسم
• التیام و تسکین زخم ها
• درمان هموروئید یا بواسیر
• تحریک انقباضات در زنان باردار
• درمان نیش حشرات
• درمان کم خونی

آخرین تحقیقات در مورد خواص زردچوبه، ادویه ای مهم ایرانیان

چطور از گیاه گزنه استفاده کنیم؟

قبل از خرید گزنه حتما به این نکته توجه داشته باشید که بیماری شما نیازمند بخش های بیرون از خاک هست یا ریشه گیاه گزنه؟ چرا که خواص دارویی این دو بخش متفاوت هستند. گزنه به صورت خشک شده، عصاره، کپسول، قرص، چای و نوشیدنی قابل تهیه می باشد. در حال حاضر نمی توان دوز مشخصی از آن را توصیه کرد چرا که باید متناسب با فرد و بیماری دوز مناسب تشخیص داده شود، پس بهتر است با پزشک طب سنتی خود مشورت نمایید. در ادامه برخی از روش های رایج مصرف گزنه را بیان می کنیم.

چای گزنه:

برای تهیه چای گزنه ابتدا باید برگ ها و گل ها را خشک کرد، سپس تمیز نمود و آن ها را با آبجوش دم کرد. دستورالعمل های مختلفی برای تهیه چای گزنه وجود دارد. در این روش ها می توانید این گیاه را با سایر گیاهان دارویی من جمله برگ تمشک، اکیناسه و گیاه خوک طلایی یا گلدن سیل ترکیب نمایید. همچنین می توانید گزنه را در سایر نوشیدنی های مورد علاقه خود ترکیب کنید.

گزنه در پخت و پز:

ریشه ها، برگ ها و ساقه گزنه خوراکی هستند. برگ های گزنه را همانند اسفناج می توان بخار پز کرد یا آن ها را پخت. اما بهتر است از برگ های تازه تر و جوان تر استفاده کنید. گزنه را می توان پودر کرد و در سوپ ها، سالاد ها، اسموتی ها و انواع پاستا به کار برد. برگ های خام گزنه را نخورید چرا که تا زمانی که گزنه خشک یا پخته نشود دارای کرک های نیش دار هستند.

زمانی که گزنه را بپزید طعمی شبیه مخلوط اسفناج و خیار را می دهد. گزنه پخته شده منبع غنی از ویتامین A، C، پروتئین و آهن است.

مصرف موضعی گزنه:

از عصاره گیاه دارویی گزنه و همچنین ریشه آن می توان برای کاهش درد مفاصل و مناطق دردناک بدن به صورت موضعی استفاده نمود. برای استفاده موضعی کرم های گزنه نیز موجود می باشد.

گزنه به شکل کپسول و قرص:

قرص ها و کپسول های گزنه را می توان به شکل خوراکی مصرف نمود. شواهد غیر قابل اتکایی وجود دارد که آیا می توان قرص ها و کپسول های گزنه را برای بهبود آلرژی با معده خالی خورد یا خیر؟ اگر نگرانی در مورد ناراحتی معده دارید بعد از غذا مصرف نمایید.

اقدامات احتیاطی قبل از استفاده از گزنه:

گزنه گیاهی است که اگر به صورت مناسب استفاده شود بسیار ایمن و مفید می باشد. در ادامه یک سری اقدامات احتیاطی را در مورد مصرف گزنه بیان می کنیم:

هنگام برداشت: در زمان برداشت گیاه گزنه از دستکش های کلفت باغبانی استفاده نمایید تا دچار گزش کرک های این گیاه نشوید. بهتر است در فصل بهار برداشت را انجام داده و  بیشتر بخش های جوان گیاه را استفاده نمایید. گزنه با افزایش سن و گل دادن کمی تلخ می شود.

هنگام استفاده با سایر گیاهان دارویی: هنگام استفاده از گزنه همراه با سایر گیاهان دارویی برای جلوگیری از تداخل عوارض جانبی آن ها احتیاط های لازم را انجام دهید. ممکن است برای استفاده از گزنه لازم باشد دوز مصرف سایر گیاهان دارویی را تغییر داد.

هنگام بارداری: بحث وجود دارد که آیا مادران باردار از گیاه گزنه استفاده کنند یا خیر. اما از آن جا که گزنه بر چرخه قاعدگی اثرگذار است و می تواند انقباضات رحم را تحریک کند می تواند منجر به سقط جنین شود. بنابراین مادران باردار نباید از گزنه استفاده کنند.

اگر دیابت دارید: شواهدی وجود دارد که گزنه در میزان قند خون تاثیر گذار بوده و در کنترل دیابت دخالت می کند. همچنین می تواند اثر گذاری داروهای دیابت را دچار تغییر کند. به همین دلیل بیماران دیابتی باید با تجویز پزشک خود گزنه را در رژیم غذایی خود جای دهند.

استفاده برای اولین بار: برخی از افراد برای مصرف اول دچار ناراحتی معده، اسهال و سایر واکنش های خفیف می شوند. بهتر است برای بار اول با دوزهای کمتری شروع کنید.

خرید گیاهان دارویی

منبع: سایت draxe.com